Thập nhất thiện

Nhóm tiếp theo là ‘thập nhất thiện’ [mười một tâm sở thiện]. Ở đây khi chúng ta nói về các yếu tố thiện, các đức hạnh, nên mười một tâm sở này là tích cực, đó là một trong những từ phổ biến mà mọi người sử dụng, đức hạnh so với tội lỗi. Trong Phật giáo, tôi thích dùng từ ‘hành động thiện’ [tích cực] hơn thay vì ‘đức hạnh’ và ‘hành động bất thiện’ [tiêu cực] thay cho ‘tội lỗi’, điều đó chính xác hơn. Nhưng nhìn chung, đức hạnh hay một hành động thiện thực sự có nghĩa là bất kỳ hành động nào của cơ thể hoặc bất kỳ lời nói nào hoặc bất kỳ tâm nào nếu sinh ra hoặc nếu mang lại kết quả hạnh phúc, thì bạn sẽ nói đó là một đức hạnh hay đó là một hành động thiện. Hành động thiện, đức hạnh hay tội lỗi không phải là điều do ai đó quyết định, nhưng hành động thiện là thứ nếu nó mang lại kết quả hạnh phúc. Những hành động thiện mang lại kết quả hạnh phúc được gọi là đức hạnh và những hành động tiêu cực mang lại kết quả đau khổ được gọi là tội lỗi hoặc hành động bất thiện. Cho nên, ở đây mười một tâm sở thiện có nghĩa là mười một tâm sở này mang lại kết quả hạnh phúc.

Vì vậy, mười một tâm sở như bạn có thể thấy: tín, tàm, quý, vô tham, vô oán, vô si, tinh tấn, khinh an [mềm dẻo, nhu], bất phóng dật [ý thức], xả [bình thản, trầm tĩnh] và bất hại. Nói chung một số các tâm sở này có thể không giống với những từ mà mọi người sử dụng trong cuộc sống hàng ngày, vì vậy tôi sẽ nói qua một số các tâm sở này chỉ để chắc chắn hoặc chỉ để làm rõ một cách nào đó.

Tín một lần nữa, khi nói đến ‘tín’, đó có thể là niềm tin vào bất cứ điều gì. Bạn có thể tự hỏi tại sao nó là một tâm thiện? Ở đây tín là niềm tin hướng tới điều gì đó tích cực, ví dụ niềm tin vào luật nhân quả, niềm tin vào sự tồn tại của kiếp sau và kiếp trước, dĩ nhiên là niềm tin đối với Phật, Pháp và Tăng. Cho nên, tất cả những tích cực này nhờ đó nó giúp mọi người tham gia vào các hành động thiện và nó tránh cho mọi người tham gia vào các hành động bất thiện, đó là những gì nó là.

Tâm sở thứ hai ở đây là ‘tàm’ [xấu hổ]. Vì vậy, ở đây tàm và quý [xấu hổ]. Tàm thì khác, có thể trông hơi giống nhau, hoặc có thể hơi khó hiểu ‘tàm’ là gì? ‘Quý’ là gì? Tương tự nhau, nhưng ở đây ‘tàm’ là vì chính mình, ‘quý’ là vì người khác.

Ở đây tàm trong tiếng Tây Tạng chúng ta có từ /ngo tsha pa/. Đó là một tâm sở tránh cho bạn tham gia vào một điều gì đó tiêu cực vì bạn là gì. Ví dụ, bạn là một Phật tử, giả sử bạn sẽ không làm điều gì sai trái khi nghĩ rằng “Tôi là một Phật tử, tôi không thể làm điều này điều kia, vì vậy tôi cảm thấy xấu hổ khi làm điều này điều kia bởi vì tôi là Phật giáo ”là tâm sở mà chúng ta gọi là ‘tàm’. “Tôi cảm thấy không thoải mái khi làm điều này điều kia bởi vì tôi là một Phật tử, bởi vì tôi là một người mẹ, người cha, người anh, người bạn hay ngừoi này và ng7o72i kia”, đó là tâm sở ‘tàm’.

Quý là đối với người khác nhiều hơn. Quý là cảm thấy không thoải mái tham gia vào một điều gì đó, không phải vì bạn là gì mà vì những người khác. Ví dụ, ai đó đã rất tốt với bạn, giả sử, cha mẹ của chúng ta đã rất tử tế, họ đã hy sinh rất nhiều điều này và điều kia. Nhưng đôi khi chúng ta cảm thấy không thoải mái khi làm những điều như vậy “điều đó không tốt, mình không nên làm thế này và thế kia vì họ là cha mẹ mình, họ là thầy của mình, họ là bạn của mình, họ là hàng xóm của mình”, nên điều đó là ‘quý’ nhiều hơn.

Cả hai đều gần như giống nhau ở chỗ cảm thấy không thoải mái tham gia vào một số hoạt động nào đó, nhưng nếu đó là vì bản thân thì là ‘tàm’, nếu là vì người khác thì là ‘quý’.

Và vô tham chính xác là không chỉ là không có sự ham muốn [mong cầu], mà vô tham thật sự là một tâm sở và vô tham giống như cảm thấy hài lòng với một số điều nào đó, tâm sở được gọi là vô tham, không chỉ đối lập với ham muốn, mà còn là tâm đồng thời nhận thức gần như trái ngược với ham muốn, một tâm cảm thấy hài lòng với những gì người ta có hoặc tâm nghĩ rằng “Ồ, tôi không cần thứ đó hoặc tôi không cần thứ này”. Cho nên, đó là những gì nó là, và dĩ nhiên nó là một tâm thiện, bởi vì đó là những gì mang lại kết quả hạnh phúc và ‘quý’ và ‘tàm’ tránh cho chúng ta tham gia vào các hoạt động sai trái, đó cũng là một tâm thiện hoặc một hành động tích cực vì điều đó cũng mang lại kết quả hạnh phúc cho chúng ta.

Tín một lần nữa, niềm tin hướng về luật nhân quả, nhân và quả giúp chúng ta không tham gia vào những hành động tiêu cực, và tín lại mang đến cho chúng ta hạnh phúc, với tâm này thì ít nhất bạn cũng có thể biết được ý nghĩa rõ ràng của hành động tích cực. Vậy ở đây vô si lại cũng tương tự.

Tinh tấn, theo các bản văn Phật giáo đó, ‘tinh tấn’ ở đây, như /brtson ‘grus/, người ta có thể tự hỏi như tinh tấn có thể hướng tới điều gì đó tiêu cực, giả sử ai đó giết một số động vật, ai đó kiếm sống bằng việc giết gà hoặc một số động vật, do đó một người cũng có thể nỗ lực để làm những gì anh ta đang làm trong một điều gì đó tiêu cực. Nhưng thực ra ‘tinh tấn’ ở đây, nếu một người đang nỗ lực vào điều gì đó tiêu cực, thì đó không phải là ‘tinh tấn’ thực sự. Vì vậy, ở đây ‘tinh tấn’ là làm việc chăm chỉ để hướng tới điều gì đó tích cực nhiều hơn.

Kế đến là khinh an [mềm dẻo, nhu], bất phóng dật [ý thức], xả [bình thản, trầm tĩnh] và bất hại. Vì vậy, tất cả những tâm sở này phải là tâm mang lại và dẫn đến hạnh phúc.