Lục phiền não căn bản
Và cột tiếp theo là ‘lục phiền não căn bản’ [sáu gốc rễ phiền não]. Ở đây lý do tại sao những tâm này được gọi là gốc rễ là vì những tâm này đóng vai trò là nguyên nhân chính của các phiền não còn lại và cũng là nguyên nhân chính của các hành động tiêu cực dẫn đến đau khổ. Vì vậy, những phiền não căn bản này, sáu trong số chúng là: tham [ham muốn], sân, mạn [kiêu ngạo], vô minh [vô minh có phiền não], nghi [nghi có phiền não], và kiến [cái nhìn có phiền não]. Nhưng tâm sở thứ nhất là loại dễ hiểu, tham hoặc bám chấp. Vậy bám chấp hay tham đắm, “Tôi nghĩ rằng mình có tâm muốn thành Phật”, điều đó ai cũng đều biết cả, “Tôi có ham muốn đạt được điều này điều kia”, điều đó cũng là tiêu cực sao? Tôi sẽ nói là không Có vẻ như tất cả tham muốn không phải là tiêu cực, đó là lý do tại sao ở đây nói tham, những cảm xúc phiền não, những cảm xúc phiền não hoặc phá hoại.
Vì vậy, nếu ham muốn này về cơ bản là tâm phóng đại nhìn thấy đối tượng, đối tượng nắm bắt, đối tượng đã được nhận thức tốt hơn nhiều so với thực tế nó là. Đó là tâm phóng đại, vì vậy ham muốn này không nhìn thấy đối tượng như nó là, nhưng lại phóng đại nó lên, và rồi bạn gần như bị nó dụ dỗ. Vì vậy, một tâm như vậy, một cảm xúc như vậy được gọi là tham.
Sân cũng giống như vậy, nếu bạn nổi giận với ai đó, bạn thấy người đó tồi tệ hơn nhiều so với thực sự là, bạn thấy những gì người đó làm tồi tệ hơn nhiều so với thực sự là, và một lần nữa, mạn, trong tiếng Tây tạng chúng ta có từ /nga rgyal/ cho tâm sở mạn. Tâm sở mạn, tôi có thể nói, tâm đóng băng, rất bảo thủ, tâm đóng băng và tâm mạn rất bảo thủ, nay cả từ trong tiếng Tạng /nga rgyal/ giống như /khyags pa/, một loại đông lạnh.
Và kế đó vô minh là một tâm sở dễ hiểu. Tâm sở nghi hữu phiền não ở đây, nghi hữu phiền não nghĩa là gì? Có phải là tất cả những nghi ngờ là những tâm nghi hữu phiền não? Không, không phải tất cả những sự nghi ngờ đều là căn nguyên của phiền não. Vì vậy, ở đây sự nghi ngờ hữu phiền não là những sự nghi ngờ đối với một đối tượng tác động như nguyên nhân của nhiều vấn đề, ví dụ, có sự nghi ngờ đối với nhân quả, có sự nghi ngờ đối với kiếp trước và kiếp sau. Tôi không nói rằng bạn không nên nghi ngờ, có nghi ngờ là tốt, nhưng có một số những nghi ngờ chỉ mang lại các kết quả tiêu cực. Dĩ nhiên, theo quan điểm của Đạo Phật, sự nghi đối với Đức Phật, sự tò mò là rất quan trọng, và đó là điều bạn nên có nếu bạn không hiểu sự việc. Sự nghi ngờ thông thường là rất quan trọng, nhưng có một số nghi ngờ chỉ mang lại, khởi động nhiều phiền não tiêu cực hơn, dẫn đến đau khổ.
Lại nữa kiến hữu phiền não, có tà kiến [cái nhìn sai trái]. Có những tà kiến như nếu bạn giết bò hay tế lễ một con bò hay vào thời xưa có một số trường hợp người ta hiến tế những người khác như người ta thật sự giết người khác dưới danh nghĩa của sự hiến tế bằng cách nghĩ hoặc tin rằng họ sẽ được sinh ra ở một nơi nào đó tốt đẹp, họ muốn đạt được điều gì đó tốt đẹp nếu họ làm điều này và điều kia, vì vậy, đây là những kiến hữu phiền não. Và cũng có quan điểm nói rằng không có kiếp sau hoặc không có nhân quả, cho nên đây là những kiến hữu phiền não, những quan điểm này đóng vai trò là phiền não căn bản.
