Câu Hỏi và Trả Lời

1. Lama, tâm sở nghi cũng là tâm nghi? Hay mối quan hệ nào giữa chúng?

Đúng, tâm nghi được biết đến ngoài tâm sở nghi. Chúng ta tất cả đều có sự nghi ngờ nên nghi ngờ là tâm sở, chúng ta đều biết về sân giận, sân giận thực ra không phải là tâm vương, nó là tâm sở. Ý tôi, nó chỉ là một cái nhãn mà bạn không biết, nhưng khi nói đến đối tượng, bạn sẽ biết. Bạn thực sự biết hàng xóm của mình, nhưng chỉ là bạn không biết tên của ông ấy là Obama. Đó chỉ là cái tên mà chúng ta đang biết, nhưng là thật ra bạn đã biết. Hay mối quan hệ nào giữa chúng? Đúng vậy, cả hai tâm này giống nhau.

Và sau đó là các cảm thọ, chúng ta đều biết cảm thọ lạc và khổ, các cảm thọ là các tâm sở, trong các tâm sở, cảm thọ là một trong ‘ngũ biến hành’, tất cả tâm đều có cảm thọ với nó. Vì vậy, đó là những gì làm cho chúng ta khác với các sinh vật, đó là những gì làm cho chúng ta khác với cây và đá.

Như bạn có thể thấy trong hộp chat [trò chuyện], ‘ngũ biến hành’ [5 tâm sở trùm khắp], ‘ngũ biệt cảnh’ [5 tâm sở khẳng định], ‘thập nhất thiện [11 tâm sở thiện], ‘lục phiền não căn bản’ [6 phiền não chính], ‘thập nhị tùy phiền não’ [20 phiền não phụ], ‘tứ bất định’ [4 tâm sở có thể thay đổi]. Vì vậy, đây là 51, đúng.

2. Vì tâm sở nắm giữ các đặc điểm của đối tượng trong khi tâm vương nắm giữ thực thể của đối tượng, nên đối tượng đối với tâm vương là ‘đối tượng trình hiện’ và đối với tâm sở là ‘đối tượng nắm bắt’?

Nắm giữ có vẻ là nhận biết, tâm vương nhận biết thực thể của đối tượng, vậy đối tượng đối với tâm vương là đối tượng trình hiện trở thành đối tượng nắm bắt, nên nó vẫn giữ nguyên vậy, ví dụ, nếu nhãn thức nhìn chiếc xe, chiếc xe là ‘đối tượng trình hiện’, đồng thời là ‘đối tượng nắm giữ’.

Khi bạn nhìn chiếc xe, bạn nắm bắt [chấp trì] chiếc xe, nhãn thức của bạn nắm bắt một chiếc xe cùng lúc chiếc xe trình hiện đối với tâm thức của bạn, là cả hai.

Như vậy về phương diện nhãn thức, nhìn một chiếc xe, chiếc xe là ‘đối tượng nắm bắt’ cũng là ‘đối tượng trình hiện’. Nó là ‘đối tượng trình hiện’ bởi vì nó trình hiện đối với nhãn thức của bạn. Nó là ‘đối tượng nắm bắt’ bởi vì chiếc xe là cái mà nhãn thức nhìn chiếc xe nắm bắt. Vậy những đối tượng này đều giống nhau trong trường hợp này khi xảy ra đối với nhãn thức và chiếc xe hơi.

3. Lạt ma, chúng ta có thể nói rằng tâm sở dưỡng cho tâm vương không? Vậy, cả hai cùng nhau xây dựng trải nghiệm của chúng ta về thực tế?

Thay vì ‘dưỡng’, từ ‘hỗ trợ’ nghe phù hợp hơn nhiều, đồng hành hoặc hỗ trợ. Có rất nhiều thứ mà tâm vương không tự làm được, đó là những đặc điểm, giống như chúng ta đang đi bộ, khi chúng ta xác định chính xác bộ phận nào trên cơ thể đang giúp chúng ta bước đi, đó là tâm và bàn chân của chúng ta. Và bộ phận nào của cơ thể giúp chúng ta ăn, tay của chúng ta hỗ trợ và cần miệng và lưỡi và tất cả những thứ này, chúng ta gọi “một người nhai kẹo cao su”, nhưng thực ra tôi nghĩ là răng và hàm hỗ trợ một người làm điều đó […]. Về cơ bản, đó là những gì chúng ta có thể nói khi nói đến sự khác biệt của tâm vương và các yếu tố của tâm […]

Do đó từ ‘dưỡng’,  thay vì ‘dưỡng’, tôi nghĩ sẽ tốt hơn nếu chúng ta dùng từ ‘hỗ trợ’ nghe có vẻ hợp lý hơn bởi vì tâm sở thực sự giúp tâm vương nhậ biết. Không có tâm sở thì không có tâm vương nhận biết các sự vật hiện tượng, nên hai tâm này phải đi cùng với nhau, giống như sự hỗ trợ hơn. Không có tay thì rất khó để lấy thức ăn bằng muỗng, không có chân, chẳng hạn, thì bạn không thể đi được, không có cổ họng thì bạn không thể đơn ca mọi thứ, tương tự như vậy, đây là chỉ hỗ trợ và cũng vậy tâm sở không là gì ngoài một thực thể, một thứ với tâm vương, và sau đó nó giống như hỗ trợ hơn. Thay vì ‘dưỡng’, hãy nói ‘hỗ trợ’ nghe có vẻ hợp hơn, một điều.

Đúng vậy, tâm vương cùng với tâm sở giúp chúng ta trải nghiệm đối tượng, nên tâm vương cùng với tâm sở giúp chúng ta nận biết sự vật hoặc nhận biết hiện tượng hoặc nhận thức hiện tượng.